Αισθητηριακή Ολοκλήρωση

Η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση (Sensory Integration – S.I.) είναι μια φυσική νευροβιολογική διαδικασία κατά την οποία ο εγκέφαλος οργανώνει και ερμηνεύει τα ερεθίσματα που λαμβάνει από το σώμα και το περιβάλλον.
Όταν αυτή η διαδικασία δεν λειτουργεί αποτελεσματικά, μιλάμε για δυσλειτουργία αισθητηριακής ολοκλήρωσης, μια κατάσταση όπου ο εγκέφαλος δεν μπορεί να επεξεργαστεί σωστά τα αισθητηριακά δεδομένα. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την κινητική ανάπτυξη, την προσοχή, τη μάθηση και τη συμπεριφορά του παιδιού.

Η προσέγγιση της αισθητηριακής ολοκλήρωσης εφαρμόζεται από εξειδικευμένους εργοθεραπευτές και αποτελεί βασικό κομμάτι της εργοθεραπείας για παιδιά με αυτισμό, ΔΕΠΥ, υπερκινητικότητα, διάσπαση προσοχής ή αισθητηριακή αμυντικότητα.

Οι βασικές αισθήσεις στην Αισθητηριακή Ολοκλήρωση

Η αισθητηριακή ολοκλήρωση επικεντρώνεται κυρίως σε τρία θεμελιώδη αισθητηριακά συστήματα:
την Απτική, την Αιθουσαία και την Ιδιοδεκτική αίσθηση.
Αν και είναι λιγότερο γνωστές από την όραση ή την ακοή, οι αισθήσεις αυτές αποτελούν τη βάση για την κίνηση, την προσοχή, τη συγκέντρωση και τη συναισθηματική ρύθμιση.

Απτική Αίσθηση

Το απτικό σύστημα περιλαμβάνει νεύρα κάτω από το δέρμα που μεταφέρουν πληροφορίες σχετικά με την αφή, την πίεση, τη θερμοκρασία και τον πόνο.
Όταν υπάρχει δυσλειτουργία του απτικού συστήματος, το παιδί μπορεί:

να αποφεύγει τη σωματική επαφή,
να αρνείται να αγγίξει υλικά όπως άμμο, κόλλα ή λάσπη,
να δυσφορεί με ρούχα συγκεκριμένης υφής ή με το πλύσιμο των μαλλιών,
να χρησιμοποιεί μόνο τα άκρα των δακτύλων αντί για όλο το χέρι.

Αυτό συχνά οδηγεί σε αισθητηριακή αμυντικότητα, υπερδιέγερση ή δυσκολίες προσοχής και υπερκινητικότητα.

Αιθουσαία Αίσθηση

Το αιθουσαίο σύστημα, που βρίσκεται στο έσω αυτί (λαβύρινθος), ρυθμίζει την ισορροπία και την αίσθηση της κίνησης.
Όταν υπάρχει δυσλειτουργία, το παιδί μπορεί να είναι είτε υπερευαίσθητο, είτε υπαισθητικό στα ερεθίσματα της κίνησης.

Υπερευαίσθητα παιδιά αποφεύγουν δραστηριότητες όπως κούνιες, τσουλήθρες ή σκάλες.
Αντίθετα, υπαισθητικά παιδιά αναζητούν συνεχώς έντονες κινήσεις, όπως να στριφογυρίζουν ή να πηδούν ασταμάτητα.

Και στις δύο περιπτώσεις, η αιθουσαία δυσλειτουργία μπορεί να προκαλέσει αδεξιότητα, φόβο στο χώρο και δυσκολίες στον κινητικό συντονισμό.

Ιδιοδεκτική Αίσθηση

Το ιδιοδεκτικό σύστημα (μύες, αρθρώσεις, τένοντες) βοηθά το σώμα να αντιλαμβάνεται τη θέση και την κίνηση των μελών του χωρίς να τα βλέπει.
Όταν υπάρχει δυσκολία σε αυτό το σύστημα, το παιδί μπορεί:

να πέφτει συχνά,
να δυσκολεύεται να πιάσει μικρά αντικείμενα ή να γράψει,
να δείχνει αδεξιότητα και κακή στάση σώματος,
να αποφεύγει δραστηριότητες που απαιτούν λεπτή ή αδρή κινητικότητα.

Η ιδιοδεκτική δυσλειτουργία επηρεάζει τη σωματική επίγνωση, τη συντονισμένη κίνηση και την αυτορρύθμιση.

Πώς επηρεάζει η δυσλειτουργία της αισθητηριακής ολοκλήρωσης

Τα παιδιά με αισθητηριακές δυσκολίες μπορεί να αντιδρούν υπερβολικά ή ελάχιστα στα ερεθίσματα, να παρουσιάζουν υπερκινητικότητα, διάσπαση προσοχής ή παρορμητικότητα.
Συχνά παρατηρείται εναλλαγή μεταξύ υπερδιέγερσης και υποτονικότητας, δυσκολίες συντονισμού, λεπτής και αδρής κινητικότητας, καθώς και χαμηλή ανοχή στις αλλαγές.

Αυτές οι δυσκολίες μπορεί να οδηγήσουν σε μαθησιακές ελλείψεις, συναισθηματική ένταση ή προβλήματα συμπεριφοράς, όπως θυμό, απομόνωση ή εκρήξεις (tantrums).

Ο ρόλος της Εργοθεραπείας

Η εργοθεραπεία με βάση την αισθητηριακή ολοκλήρωση βοηθά το παιδί να κατανοήσει και να επεξεργαστεί σωστά τα αισθητηριακά ερεθίσματα, βελτιώνοντας την προσοχή, τον έλεγχο της κίνησης και την καθημερινή του λειτουργικότητα.
Ο εργοθεραπευτής χρησιμοποιεί δραστηριότητες παιχνιδιού και κίνησης που διεγείρουν το αισθητηριακό σύστημα, προσφέροντας ένα περιβάλλον ασφαλές και προσαρμοσμένο στις ανάγκες κάθε παιδιού.